Werken we in 2020 nog maar 3 dagen per week?

Zullen we in de toekomst meer of minder werken? In Nederland woedt de discussie volop. Onze visie: het zal noch het een, noch het ander zijn. De kans is groot dat je in de toekomst superdrukke met zeer kalme werkweken zal afwisselen. Voor de balans tussen werk en privé komt dat allerminst slecht uit.

MEER werken om gezondheidszorg en onderwijs betaalbaar te houden

In zijn recent verschenen boek Groeiland pleit Frank Kalshoven, de directeur van de Argumentenfabriek, ervoor om in de toekomst veel meer te gaan werken. De voorbije twee decennia is de groei zowat stilgevallen in vergelijking met de veertig jaren daarvoor. Om de welvaart nog te laten groeien, zal meer werken volgens hem dan ook een must zijn. Want alleen door meer en slimmer te werken, bestaat de mogelijkheid om een hoger inkomen te verwerven en zo de stijgende kosten van gezondheidszorg en onderwijs te blijven betalen.

Kalshoven gaat ervan uit dat enorme productiviteitsverbeteringen er niet meer in zitten. Het aantal hoger opgeleiden is al sterk gestegen, waardoor het moeilijker is om het kennisniveau van de beroepsbevolking nog te verhogen. Met andere woorden: aangezien slimmer werken moeilijker wordt, kan de oplossing enkel komen van meer werken. Hij vindt dat jongeren hun studies minder lang moeten rekken, sneller aan de slag moeten en dat ouderen minder vroeg op pensioen mogen gaan. Ook zaterdagwerk moet volgens hem weer meer ingeburgerd geraken. Hij zegt te streven naar arbeidsovereenkomsten op basis van een werkweek van 60 uur, waarna de werknemer individueel mag beslissen hoeveel uur hij zal werken en hij maakt zich sterk dat de mensen met de laagste inkomens graag bereid zullen zijn om bijvoorbeeld 50 of zelfs 60 uur te werken.

MINDER werken, want robots nemen jobs over

Lijnrecht tegenover de stelling van Kalshoven staat de mening die vier bekende Nederlandse futurologen (Reinier Castelein, Erik Hallers, Adjiedj Bakas en Wim de Ridder) in een opiniestuk in De Volkskrant neerpenden. Zij gaan ervan uit dat er steeds meer vrije tijd zal zijn en dat consumenten zelf actief zullen worden als producent van energie, groenten- en fruittelers en makers van producten via 3D-printing. Jobs creëren zoals politici nog altijd volgens oude denkrecepten proberen te doen is volgens hen een totaal verkeerde piste. De vier geloven dat robots en computers in de toekomst steeds meer werk zullen overnemen van mensen.

Volgens de trendwatchers is het daarom logisch dat we na het invoeren van de vijfdaagse werkweek in de jaren zestig en later van de 36-uurweek, binnen afzienbare tijd de overstap zullen maken naar een werkweek van 24 uur. Maar dat betekent niet dat de resterende vier dagen echte vrije tijd zullen zijn. Die zullen we volgens de futurologen gebruiken om zelf zoveel mogelijk voor onze voedsel- en energiebehoeten in te staan en om te innoveren. Ze verwijzen naar het feit dat veel consumenten die de jongste jaren een internethandel begonnen zijn eigenlijk de detailhandel hebben doen imploderen met veel winkelleegstand tot gevolg. Op dezelfde manier zal de driedaagse werkweek volgens de vier opinieschrijvers aan de basis liggen van een nieuwe economie. Ze zijn daarover niet somber gestemd, want het gaat naar hun zeggen om een fantastisch toekomstbeeld voor mensen die hun leven in eigen handen willen nemen.

Wie heeft gelijk?

Naar analogie met wat de Belgische visionaire ondernemer Walter de Brouwer – die nu onder meer ‘entrepreneur in residence’ is aan de universiteit van Cambridge – twintig jaar geleden al verkondigde, gaan wij ervan uit dat beide toekomstbeelden waar zijn. Dat je met andere woorden weken zal hebben waarin je keihard aan projecten werkt, maar dat er ook weken komen die je voor jezelf kan gebruiken om in de moestuin te werken, te lezen, te filosoferen, je liefste te verwennen en na te denken over innovatie. Het is, nu we nog altijd vooral gericht zijn op onze jobs van negen tot vijf, wellicht even wennen aan die gedachte, maar uiteindelijk is ze niet zo onprettig.

Geert Degrande