Gaslighting op de werkplek: wat is het en wat doe je eraan?

Gaslighting op de werkplek is een destructief gegeven. Collega’s dingen laten geloven die eigenlijk onwaar zijn of hen laten twijfelen aan hun gezond verstand door manipulatietechnieken zoals Dat heb ik nooit gezegd, hoor terwijl het wel degelijk gezegd is geweest, kan destructieve gevolgen hebben. Herken je dit scenario? Dan moet je het een halt toeroepen. En wel zo.

Gaslighting op de werkplek bestaat er eigenlijk in dat iemand mind games met je speelt. En zo via manipulatie eigenlijk controle over jou probeert uit te oefenen. Dat kan allerlei redenen hebben: een drang tot dominantie, de menselijke natuur maar ook om de eigen carrière sneller vooruit te helpen. Door jou omlaag te halen en aan jezelf te laten twijfelen, kunnen die personen zichzelf sneller omhoog duwen. Vaak dient gaslighting ook om incompetentie te maskeren.

Het holt je uit

Klinkt niet leuk. En dat is het ook niet. Op lange termijn kan je er helemaal van onderdoor gaan. Je wordt immers voortdurend gemanipuleerd waardoor je aan jezelf gaat twijfelen. Je kan het haast zien als een vorm van psychologische terreur. Wat het zo erg maakt, is dat het vaak heel subtiel gebeurt. De psyche van sommigen mensen kent op dat vlak weinig grenzen qua wreedheid. En het ondermijnt je carrière. Op de duur ga je immers aan jezelf twijfelen. Je weet het niet meer zeker of je wel die competente professional bent waarvan je altijd dacht die te zijn. Kortom, het holt je stilaan uit op het vlak van prestatievermogen en het zadelt je op met angst en een gebrek aan zelfvertrouwen.

Recht op je doel af

De collega of baas ermee confronteren, is doorgaans een maat voor niets. Ze gaan het immers ontkennen, wat eigenlijk ook weer gaslighting op zich is. En zo nog meer verwarring creëren. En daar genieten ze nog van ook. En opnieuw word je opgezadeld met nog meer twijfels. Het lijkt wel een vicieuze cirkel. Toch kan je eruit raken. Dat begint door steeds in jezelf te blijven geloven. Als je voordien een competente professional was, dan kan dat niet zomaar veranderen. Belangrijk is dat wanneer je in dialoog gaat met personen waarvan je vermoedt dat gaslighting in het spel is, je je best aan de feiten houdt. Blijf ver weg van emoties, ook wanneer de persoon in kwestie je  helemaal uit jouw tent probeert te lokken. Blijf kalm en beheerst en ga recht op je doel af. Dat is iets waar iemand die aan gaslighting doet immers niet echt apprecieert.

Concreet zijn

Maak het heel concreet door een aantal gebeurtenissen, data, feiten of cijfers bij te houden en die te presenteren wanneer het tot een confrontatie komt. Feiten en cijfers vallen immers niet te ontkennen. Emoties daarentegen wel. Ook tijdens de confrontatie zal de gaslighter opnieuw proberen je te manipuleren. Laat je niet van je stuk brengen en zorg dat je er staat. Wees ook niet te voorzichtig en ga voluit voor assertiviteit. Zeg wat je denkt en denk wat je zegt. Geef ook duidelijk aan dat dit geen acceptabel gedrag is. En maak ook duidelijk dat wanneer het niet stopt, je gelijk een trapje hoger gaat om de situatie te bespreken. En je niet zal stoppen totdat jij een voor jou bevredigende situatie hebt. Stel daarbij ook grenzen tijdens het gesprek. Tot hier en niet verder. Heb geen angst om het gesprek af te blokken wanneer je voelt dat het de verkeerde richting uitgaat en trek het laken zo weer naar jou toe. Komt er maar geen einde aan, stap dan richting personeelsdepartement en kaart daar de situatie verder aan. Bottom line: jouw geestelijke en lichamelijke gezondheid gaat boven alles.

Pascal Dewulf