Bullshitbaan: over flauwekulbanen en onzinbanen (en waarom dat misschien niet zo is)

Een baan die nergens naartoe gaat. Zoiets heet dan een bullshitbaan. Maar wat is eigenlijk een bullshitbaan? En wie bepaalt dat?

Onduidelijk

David Graeber, antropoloog verbonden aan de London School of Economics, maakte een gedurfd essay met de titel ‘On the Phenomenon of Bullshit Jobs’. In het boek poogt hij het verschijnsel van zogenaamde onzinbanen te benoemen en te bestrijden. Nuance: Graeber heeft zelf geen echt onderzoek verricht naar bullshitbanen. Wel beroept hij zich op twee bestaande onderzoeken.

Uit een enquête van het Engelse YouGov zou blijken dat 37% van de mensen vindt dat ze geen zinvolle bijdrage leveren aan de wereld. En bij een Nederlands onderzoek van Schouten & Nelissen uit 2017 wordt beweerd dat maar liefst vier op de tien medewerkers hun werk als niet zinvol ervaren. De cruciale vraag in het Engelse onderzoek was echter vrij sturend: “Vind jij dat je baan wel of niet een betekenisvolle bijdrage levert aan de wereld ?” Tja, dat is voor interpretatie vatbaar. En als dat niet het geval is, betekent dat dan de facto dat je baan zinloos is? Bij het onderzoek van Schouten en Nelissen is eveneens onduidelijk of er sprake is van een representatieve steekproef en/of gewogen resultaat. De bevindingen waar Graeber zich dus op beroept, vallen niet echt aan te tonen.

Grootschalig onderzoek

Maar goed, de toon is gezet. Geïnspireerd door Graeber gingen Robert Dur (Erasmus Universiteit) en Max van Lent (Universiteit Leiden) zelf op onderzoek uit en presenteerden hun bevindingen in het artikel ‘Socially Useless Jobs’. Dur en Van Lent analyseerden de data van grootschalig en wereldwijd onderzoek (International Social Survey Program). Daarbij werd werknemers op basis van anonimiteit gevraagd of ze het eens zijn met de uitspraak: ‘Mijn werk is nuttig voor de samenleving’. Driekwart van de werknemers beaamde dat in het laatste onderzoek. Slechts acht van de honderd werknemers ervaart het werk dat ze doen als zinloos. Er is wel een groep van 17% die het niet eens/oneens is met deze uitspraak. Desondanks komen de gevonden percentages in dit onderzoek niet in de buurt van de percentages die Graeber aanhaalt.

Meer dan een inkomen

Wanneer je als weldenkend mens naar de arbeidsmarkt tuurt, kom je echter al snel tot de conclusie dat er in principe niet echt bullshitbanen bestaan. It’s all in the mind. Met andere woorden: jijzelf bepaalt of je job al dan niet zinvol is. En anderen dan weer via hun perceptie over jouw job. Ben je niet gelovig, dan vind je de job van mensen die op zondag kerkdiensten organiseren mogelijk zinloos. Terwijl anderen dit juist als heel zinvol ervaren. Bovendien is een baan veel meer dan elke dag werken. Naast een inkomen om van te leven, zorgt een baan ook voor sociale cohesie, eigenwaarde en zingeving. En wat een ander daar dan van vindt, maakt niet gek veel uit. Zo, is dat is ook weer uitgeklaard.

Pascal Dewulf

Bron: jobpersonality.com